Salep üretimi, Salep yetiştiriciliği

 Özellikle kışa aylarında daha çok aklımıza gelen bir üründür salep. Hem içecek hem de dondurmanın hammaddesi ülkemizde tüketimi oldukça yüksektir. Buna karşılık salep üretimi yeteri kadar yani talebi karşılayacak kadar yüksek değildir. Tabi bundan dolayı da salep fiyatı yüksektir. Yani küçük bir araştırma ile 1 kg salep fiyatının ne kadar yüksek olduğunu görürsünüz. Belki sizde öğrenmek veya bu işi profesyonel olarak para kazanma amaçlı üretimini düşünenlerdensinizdir. Toplamda üretilen miktarın talebi karşılayamaması sebebi ile fiyatı hiç düşmemektedir. Lakin her geçen yıl üretim miktarı artmaya devam etmekte ve son yıllarda salep üreticiliği popüler olmaktadır. Salep yetiştiriciliği ve üretiminin nasıl olduğu hakkında bilgi bazı genel bilgileri vermek istedik.

Bu yazımızda aşağıdaki konular hakkında bilgi vermeye çalıştık.

Salep nasıl yetiştirilir?

Bilmeniz gereken ilk konu salep koruma altında olan endemik bir bitkidir. Yetiştirmeye karar verdiğiniz de öncelikle iliniz de bulunan Tarım Bakanlığının il - ilçe Müdürlüklerinden izin almanızdır. Salebin üretildiği dağlarda yetişen yabani orkidelerin toplanması yasaktır ve cezası vardır. Orkideler de yumrular tek ise bunun alınmaması gereklidir yoksa tekrar salep yetişemez buda neslinin tükenmesi demektir. Toplanan orkidede yumrusu birden fazla ise bir tanesi ana yumru bırakılır diğeri alınır bu sayede de tekrar sahlep yetişebilir.

Salep bitkisi nasıl yetişir? Temin edilen Salep tohumları son baharın sonunda ekimi yapılır, hava şartlarına da bağlı olmak üzere ekim-kasım ayları salep ekimi için uygun aylardır. Yetişmesi nisan, mayıs aylarında olur ve toplanması elle yapılır. Yani bu yazıyı kaleme aldığımızda henüz bir makinesi yoktu. Sahlep toplama sırasında tüm yumruları alınmaz, ebe yumru yani ana yumru bırakılır. Bunu anlamak için rengi biraz daha kahve olan bırakılmalıdır. Bazen yumrular 2 den fazla olabilir bu durumda ana yumru hari. diğerleri alınır, tek ise hiç yumru alınmadan direz.

Salep üretimi ve çeşitleri

Ekim yapacağınız bölgeye göre sahlep tohumu su ihtiyacı çok yüksek değildir. Normal yağışlar ile beslene bilir, ama biraz kurak ise yağış çok düşük ise sulamak gereklidir. Ülkemizde 100 e yakın farklı orkide türünden salep yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Ülkemizde salep üretiminin çok yapıldığı uygun olan yerler, illerimiz;

Burdur, Kahramanmaraş, Antalya, Muğla, Gaziantep, Hatay, Elazığ, Van, Bitlis, Kastamonu, Sinop illerimiz sayılar bilir. Tabi farklı illerde de değişik tür sahlep üretimi olabilmektedir. Sahlep güneşe, ışığa çok gerek duymaz ve gölge alanları daha çok sever.

Salep üretimi orkidenin kök, çekirdek yani yumru dediğimiz toprağın alt kısmında kalan yerlerinden üretildiği için toprağın işlenmesi, gübrelenmesi önemlidir.

Salep çeşitleri

Orkide türleri Platanthera,  Orchis, Ophyrus, Dactylorhiza, Serapias gibi farklı türler vardır. Ülkemizde salep çeşitleri yetiştirildiği bölge ismi ile anılmaktadır. Bazıları daha meşhurdur.

Türkiye’de en çok bilinen meşhur salep çeşitleri en başta bucak salebi gelmektedir. Burdur ilimize ait bir ilçe olan bucak da salep borsası bile vardır. Sonra Maraş salebi çok bilinir en büyük sebebi ise Maraş dondurmasının hammaddesin olama buranın salebin ide ünlü yapmıştır. Bunların yanı sıra Antalya, Muğla ve Kastamonu salepleri de bilindik salepler arasında yer alır. Çayır salebi, Van ve Siirt salepleri de adı duyulmuş salep çeşitlerinden dir.

Salep yetiştiriciliği ile yüksek kazanç elde edilebildiği için son yıllarda oldukça popüler olmuştur. Hem kış hem de yaz dönemi için tüketimi vardır salebin. Kış aylarında özellikle sıcacık bir içecek olarak çok tercih edilse de üretilen saleplerin büyük bir kısmı dondurma yapımında kullanılır. Buda yaz aylarında da salebe olan ihtiyacı artırmaktadır.

Salep tohumu

Kilo fiyatı çok yüksek olsa da yetiştiriciliği düşünenler öncelikle kar, zarar yada salep yetiştirme maliyetlerini iyi hesaplamalıdırlar. Türüne göre 2021 salep tohumu fiyatı 3 TL ile 5 TL arasında yer almaktadır. Sizin ekimi düşündüğünüz tarlanıza göre yumru almalısınız. Ortalama bir hesap yapacak olursan ilk salep tohumu ekimi için, 1 dekar alan için yaklaşık salep fidesi ve diğer ekim maliyetleri dâhil yaklaşık 6000, 7000 TL gibi bir fiyat çıkabilmektedir.

Salep yetiştiriciliği maliyeti ilk ekimde özellikle oldukça yüksek gibi görünse de sizin karşılığında alacağınız ücreti de hesaplamak gerekli. Tabi bu kazancınız tarlanın verimine, bakım şartlarına göre de değişir. Ortalama 500, 600 kg ürün elde edebilirsiniz. Ve unutmayın ki bir sonraki yıl salep tohumu için ücret ödemeyeceksiniz. Ana yumrular salep de toplanmadığı için seneye ekim için masraf etmeyeceksiniz.

Üreticilerin ve alıcıların alım satım yapması için bucak da salep borsası kurulmuştur. Türkiye de tek salep borsası Burdur ilinin Bucak ilçesindedir. Dilerseniz içimlik salep satan firmalara, dilersiniz özellikle dondurma üreticilerine de salebi sata bilirsiniz. Çünkü dondurma için salep önemli bir hammaddedir. Güzel kaliteli bir dondurmanın sırrı kaliteli salep ile mümkün olabilmektedir. Salep borsasında ürettiğiniz salebi kuru veya yaş olarak ta satabilirsiniz. Yani kuru salep fiyatı ve yaş salep fiyatı ile de verebilirsiniz. Her iki şekilde de salep satışı yapılabilmektedir.

Salep tohumu almak için il, ilçe tarım müdürlüklerinden bilgi alabilirsiniz. Yetkili firmaları tercih etmeniz yararınıza olacaktır. Piyasada daha ucuz diye alacağınız salep tohumu yetiştirme sürecinde sızı sıkıntıya sokabilir. Türü cinsi belirli olmayan bir salep tohumu size daha fazla zarara sokabilir. Bu sebepli iyi bir araştırma sonucunda salep tohumu nereden alınır karar verin. Güvenilir ve Tarım Bakanlığınca yetkili firmalar ilk tercihiniz olmalıdır.

Salep üretimi hangi bölgelerde yapılır?

Birçok bölgede salep üretimi yapılabilmektedir. Burada ortaya çıkan salebin kalitesidir. Ülkemizde salebin yoğun olarak yapıldığı bölgeler vardır elbette. Bunların en başında Burdur Bucak bölgesi yer almaktadır.