Lavanta Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Lavanta, geniş tarlaları mor renge boyuyor. Hem endüstriyel işlenebilirliği hem de dekoratif fonksiyonlarıyla topraklarımızda da yetiştiriliyor. Çiçek ve saplarından uçucu yağ elde edilen, sabun, parfüm şeklinde işlenen lavantalar, bunun yanı sıra kurutularak dekoratif aksesuar olarak kullanılmak üzere alıcı buluyor.

Kozmetik sanayinin vazgeçilmez hammaddeleri arasında yer alan lavanta bitkileri, içerisinde linalool ve linalil asetat bulundurması ile fark yaratıyor. Lavanta kokusu, sakinleştirici, yatıştırıcı, uyku getirici etki vadediyor. Lavanta yağı uluslararası piyasada en çok rağbet gören uçucu yağlar arasında sayılıyor.Endüstriyel değeri sayesinde çiftçilerimiz de lavanta üretimi ile her geçen gün daha çok ilgileniyor. Ayrıca ülkemizdeki farklı İl Tarım ve Orman Müdürlükleri tarafından Tıbbı Aromatik Bitki Üretiminin Yaygınlaştırması Projeleri kapsamında lavanta yetiştiriciliği teşvik ediliyor, tarım yaygınlaştırılıyor. Bu projelere imza atan Tokat Niksar Kaymakamlığı’nın resmi açıklamasına göre lavanta fideleri ortalama 3 yıl içinde yatırım maliyetini karşılıyor.

İlk yıl %30, ikinci yıl %70, üçüncü yıl ise %100 verim alınabiliyor. 100 kilogram lavanta çiçeğinden ortalama 2 litre yağ elde ediliyor. Yağın dünya piyasasındaki değeri ise binlerce lirayla ölçülüyor. Dönümdeki sapsız, kuru çiçek veriminin; lavantanın türüne, iklime ve çevresel faktörlere göre değiştiği, 150 ile 400 kilogram arasında olduğu kaydediliyor. 25 yıl ömrü olan çiçeklerin toplama dışında pek fazla zahmeti olmaması da çiftçilerimiz için büyük avantaj sağlıyor. 

Lavanta Türleri Nelerdir?

Lamiaceae familyasına bağlı bir uçucu yağ bitkisi olan lavanta, Güney Avrupa, Kuzey Afrika ve Akdeniz’de 39 kadar farklı tür sunuyor. Muğla Belediyesi’nin Tıbbi Aromatik Bitkiler Yerel Tohum Merkezi tarafından paylaşılan bilgilere göre, en çok yetiştirilen lavanta türleri: 

• Lavandula angustifolia (Syn. L. officinalis)
• Lavandula x intermedia (Syn. L. hybrida)

olarak sıralanıyor. Lavandula angustifolia, yağ kalitesi en yüksek çeşitken, Lavandula x intermedia ise yağ kalitesi düşük olsa da uçucu yağ oranı yüksek alternatif olarak öne çıkıyor. Lavandula angustifolia’da uçucu yağ ortalaması 2-6 kg/da, Lavandula x intermedia’da 6-12 kg/da olarak ölçülüyor. Lavanta tarımında yağın kalitesini içerisinde yer alan linalool, linalil asetat ve kafur oranları belirliyor. ISO standartlarına göre lavanta uçucu yağı içinde %0.5 oranında kafur olması gerekiyor. 

 Lavandula angustifolia türünün en bilinen 7 çeşit lavantası şöyle isimlendiriliyor: “Sevtopolis”, “Drujba”, “Yubileina”, “Hemus” , “Hebar”,”Raya”ve “Karlovo”. Bu bitkilerin en çok Bulgaristan’da yetiştiğinin altı çiziliyor. 

Lavanta Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır ve Nerelerde Yetiştirilebilir?

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü tarafından yayımlanan Lavanta Yetiştiriciliği belgesine göre, lavanta tarımı toprak oluşumu açısından seçici olmayan bitkiler arasında sayılıyor. Kireç açısından zengin olan, pH’ı 5.8 ile 8.3 arasında bulunan, kuru, süzek, kalkerli topraklarda çok iyi gelişen lavantalar, kuraklığa dayanıklı, sıcağa ve soğuğa dayanıyor. Çok sert geçen kışlarda, soğuk zararı görülebildiği ayrıca hatırlatılıyor. 

Lavanta yetiştiriciliği nasıl yapılır diye soranlar hem vegatatif hem de generatif üretim ile karşılaşıyor. Vegatatif üretimde, bitkilerden elde edilen çelikler ve köklü sürgünler kullanılıyor. Perlit, kut, torf ve orman toprağı, köklenme toprağı olarak seçilebiliyor.

Çelikle üretimde ise köklendirici hormon desteği alınarak köklenme yüzdesi fazlalaştırılıyor. Kış dinlenmesi döneminde, bitki uyanmadan önce alınan çelikler, köklenme ortamına dikiliyor. Generatif üretim ise tohumla yapılıyor. Bazı lavanta türleri tohum vermediği için bu yöntem geçersiz kalabiliyor. Tohum bulunduğunda, tohumun direkt araziye ekilmesi yetiyor. Yabancı ot sorunu, tohum küçüklüğü gibi dezavantajlar göz önüne alındığında, tohum yerine fideden yetiştirme çiftçilerimiz tarafından daha çok tercih ediliyor. 

Peki, lavanta nasıl ekilir? Lavantalar çok yıllık bitkiler olduğu için derin sürüm sonrası bitkiler arazide yerini alıyor. Diskaro veya tırmık ile düzeltilen toprak, ekim için uygun görülüyor. Eğer tohum ekilecekse, tohum yatağının özenle hazırlanması tavsiye ediliyor. Dikim sonrası can suyu verilerek lavantaların toprağa tutunması kolaylaştırılıyor. 100 x 40 cm, 120 x 50 cm sıra arası ve sıra üzeri aralıklarla lavanta üretimi yapılabiliyor. Arazi traktörle işlenmek istendiğinde mesafe 2-3-4 metreye kadar çıkıyor. 

Lavanta yetiştiriciliği nasıl yapılır ve nerede yetişir? Lavanta yetiştiriciliği Türkiye’de en çok; Isparta, Edirne, Çanakkale ve Burdur’da yapılıyor. Akdeniz, Marmara, Ege ve İç Anadolu Bölgeleri’nde de birçok ilde lavanta yetiştiriciliğinin artması için devlet destekli çalışmalar devam ediyor.